همه چیز درباره عمل  برداشتن سنگ کیسه صفرا (از انواع روش ها تا عوارض)

کیسه صفرا یک اندام نسبتاً کوچک است که در سمت راست بدن و زیر کبد واقع شده است. کار این عضو کمک به گوارش بهتر، سم زدایی و چربی زدایی از بدن است.  مانند سایر ارگان های بدن، این اندام هم می تواند دچار مشکلات یا اختلالاتی شود. شایع ترین مشکل در خصوص این عضو، سنگ کیسه صفرا است که در صورت بروز، باعث تجربه علائم ناراحت کننده ای مانند درد های شکمی می شود و آرام و قرار را از بیمار می گیرد. اما این مشکل چگونه به وجود می آید و چطور درمان می شود؟ در واقع موضوع اصلی این نوشتار بررسی عمل کیسه صفرا به منظور برداشتن سنگ های صفراوی است و در همین ابتدا، بدانید که نام این عمل در اصطلاح علمی کله سیستکتومی (cholecystectomy) است.

علل ایجاد سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ های صفرا در واقع ترکیبات، شکل ها و اندازه های متفاوتی دارند. عوامل مختلفی می توانند در تشکیل این سنگ های دردسر ساز دخیل باشند. رایج ترین عوامل عبارتند از:

• سطح بالای کلسترول: کلسترول یکی از اجزای تشکیل دهنده مایع صفرایی است که باعث تشکیل رسوبات کلسترولی می شود.
• افزایش سطح بیلی روبین: هنگامی که سطح این ماده در بدن بیش از حد مجاز باشد، بیلی روبین اضافی شروع به ایجاد سنگ صفرا می کند.
• افزایش و یا کاهش وزن سریع: اگر چه این دو وضعیت کاملا مخالف یک دیگر هستند اما تاثیر یکسانی بر مایع صفرایی می گذارند و باعث بر هم خوردن تعادل اجزای تشکیل دهنده آن و در نتیجه ایجاد سنگ کیسه صفرا می شوند.
• تغییرات هورمونی: به ویژه در زنان نیز می تواند میزان مواد سازنده مایع صفرایی را تغییر داده و باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا شود و در نهایت انجام عمل کیسه صفرا را به یک ضرورت تبدیل کند.
• ضعف در عملکرد کیسه صفرا: می تواند منجر به تخلیه ناقص مایع صفرایی و راکد شدن آن شود. به طبع، زمینه هم برای تشکیل سنگ های صفرایی فراهم می شود.

علائم شایع سنگ کیسه صفرا چیست؟

• علائمی مانند احساس فشار در شکم، حالت تهوع، استفراغ، تب و لرز ممکن است خود را از همان ابتدا نشان دهند.
• درد شدید شکمی یکی از بارز ترین نشانه های بیماری کیسه صفرا است. درد در قسمت راست و بالای شکم احساس می شود و گاها به پشت یا شانه هم منتقل شود.
• یرقان از دیگر علائم است. همانطور که گفته شد بیلی روبین یک ماده زرد رنگ است که توسط کبد تولید می شود. با مسدود شدن کیسه صفرا این ماده تجمع یافته و موجب تغییر رنگ طبیعی پوست و چشم ها به رنگ زرد می شود. مجموعا این شرایط را یرقان می نامند.

درمان سنگ کیسه صفرا چیست؟

برخی روش های خانگی برای مدیریت و یا پیشگیری از بروز این سنگ ها وجود دارد ولی اغلب زمانی که علائم شدید باشد و یا اینکه کیسه صفرا به طور مزمن سنگ سازی کند باید آن را برداشت. این اقدام در طول یک عمل جراحی به نام کله سیستکتومی و معمولا به روش لاپاراسکوپی انجام می شود.

چطور خود را برای عمل برداشتن سنگ کیسه صفرا آماده کنیم؟

به منظور داشتن یک عمل کیسه صفرا موفقیت آمیز باید نکاتی را قبل از جراحی رعایت کنید:

• اولین و مهم ترین اقدامی که باید انجام داد مراجعه به یک پزشک متخصص و حرفه ای است.
• پزشک متخصص شما را معاینه کرده و آزمایش های مربوطه را تجویز می کند.
• عکس برداری از کیسه صفرا نیز توصیه می شود.
• اگر داروی خاصی مصرف می کنید حتما با پزشک خود در میان بگذارد.
• تا 12 ساعت قبل از عمل ناشتا بمانید.
• حداقل تا 4 ساعت قبل از عمل آب ننوشید.
• مصرف برخی دارو ها باید مدتی پیش از جراحی قطع گردند.

انواع جراحی برای برداشتن سنگ کیسه صفرا

به دو شیوه می توان عمل کیسه صفرا را انجام داد و سنگ های تشکیل شده را خارج کرد. این دو روش عبارتند از:

عمل باز کیسه صفرا

در این روش ابتدا بیمار را بیهوش می کنند بنابراین در طول جراحی چیزی را حس نمی کند. سپس با ایجاد برش های نسبتا بزرگی در قسمت راست شکم و زیر دنده ها کار درمان را شروع می کنند. در طول این جراحی سنگ های صفرایی ایجاد شده را خارج کرده و یا مشکلات دیگر کیسه صفرا را درمان می کنند.

خطرات جراحی باز کیسه صفرا چیست؟

— خونریزی

یکی از خطرات عمل کیسه صفرا به روش باز این است که به دلیل ایجاد برش در شکم احتمال خونریزی زیاد وجود دارد. این مساله می تواند بسیار خطر آفرین باشد. جراح باید برای پیشگیری از وقوع چنین مشکلی با احتیاط فراوان جراحی را انجام دهد. به همین دلیل است که باید حتما با یک جراح باتجربه و حاذق صحبت کنید.

— آسیب مجرای صفرایی

مجرای صفرایی باعث اتصال کیسه صفرا و کبد می شود و از طریق آن مایع صفرایی جابجا می شود. اگر جراح هنگام ایجاد برش و یا برداشتن سنگ کیسه صفرا  دقت کافی را به خرج ندهد ممکن است به این مجرا آسیب وارد کرده و باعث انسداد و یا حتی نشت صفرا شود.

— درد مزمن

یکی دیگر از عوارض عمل کیسه صفرا احساس درد در نواحی جراحی شده است. ممکن است تا مدت ها در اطراف یا خود محل جراحت درد احساس شود. متاسفانه برش های روی پوست در این روش زیاد است بنابراین درد نیز یک تجربه رایج بعد از آن خواهد بود.

— ایجاد بافت اسکار

به طور مشابه به دلیل بزرگ بودن برش های جراحی باز، ممکن است بافت اسکار بوجود بیاید که در مقایسه با  اسکار جراحی لاپاراسکوپی وسیع تر است.

— واکنش نامطلوب به داروهای بیهوشی

هنانطور که پیش تر ذکر کردیم برای انجام عمل سنگ کیسه صفرا به روش باز، به کمک بیهوشی است. احتمال بروز واکنش آلرژیک به دارو هایی که موقع بیهوشی استفاده می شوند نیز وجود دارد. پس قبل از انجام این جراحی بیمار باید موارد حساسیت زا را با متخصص در میان بگذارد. علاوه بر این مورد واکنش های دیگری مانند حال تهوع، استفراغ، سردرد و خستگی مفرط هم می توانند در برخی موارد خود را نشان دهند.

— ترومبوز ورید عمقی (DVT)

بی حرکتی طولانی مدت در حین و یا بعد از عمل کیسه صفرا امکان ایجاد لخته خون را تقویت می بخشد. ترومبوز ورید عمقی یا تشکیل لخته های خونی در ورید های عمقی پا ها ممکن است خطر آفرین باشد و در مواردی شدید منجر به آمبولی ریه نیز شود.

— بروز عفونت

یکی از عوارض عمل کیسه صفرا مانند هر جراحی دیگری احتمال بروز عفونت است. به دلیل ایجاد جراحت در ناحیه مورد نظر امکان عفونت کردن زخم وجود دارد. آنتی بیوتیک ها و مراقبت های بعد از عمل از ایجاد این عفونت ها جلوگیری می کنند.

عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا

این روش برخلاف عمل باز، با برش های بزرگ انجام نمی شود بلکه با ایجاد چند سوراخ کوچک در چن ناحیه مختلف شکم به راحتی سنگ ها را خارج می کنند. مراحل انجام عمل کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی با عمل باز کمی متفاوت است. به طور خلاصه مراحل کله سیستکتومی به روش باز عبارتند از:

• در این روش هم از بیهوشی استفاده می کنند.
• در لاپاراسکوپی لوله ای را از طریق برش ها وارد شکم می کنند.
•  این لوله از طریق سوراخ های ایجاد شده و با کمک ابزار مخصوص هدایت می شود.
• در این روش شکم بیمار را با گاز متورم می کنند تا جراح بتواند در فضای باز تری عمل را انجام دهد.

خطرات انجام لاپاراسکوپی

در عمل کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی احتمال بروز عوارض و مشکلات گفته شده در عمل باز نیز وجود دارد. عوارضی مانند خونریزی، عفونت و احتمال آسیب به مجرای صفرایی. اما به دلیل کوچک بودن برش ها احتمال اتفاق افتادن این موارد بسیار کمتر از جراحی باز است. علاوه بر این ها موارد زیر می توانند در جراحی لاپاراسکوپی رخ دهند.

— احتمال تبدیل شدن لاپاراسکوپی به عمل باز

در صورتی که عمل لاپاراسکوپی به خوبی پیش نرود و یا مشکلات غیر منتظره ای بوجود بیایند، عمل برداشتن سنگ کیسه صفرا را  باید به روش عمل باز ادامه دهند که در این صورت خطرات احتمالی دو برابر می شوند.

— واکنش آلرژیک به دارو های بیهوشی

در لاپاراسکوپی هم چون که عمل را با بیهوشی آغاز می کنند احتمال اینکه بیمار به دارو های بیهوش کننده حساسیت نشان دهد وجود دارد.

— آمبولی ریه

در واقع یکی از خطرات عمل کیسه صفرا  ابتلا به آمبولی ریه پس از انجام جراحی است. حین انجام لاپاراسکوپی هم بیمار تمام مدت بیهوش است و قادر به حرکت نیست. این امر سبب می شود که احتمال لخته شدن خون در ورید های پا ها بالا برود و در نهایت منجر به آمبولی ریه شود.

— احساس درد

پس از عمل بیمار در محل هایی که سوراخ در آن ها ایجاد شده درد را احساس می کند. همچنین  امکان دارد درد در نقاط مختلف بدن مانند بازو ها و شانه ها، بر اثر گازی که حین عمل وارد شکم شده است احساس شود.

مراقبت های بعد از عمل برداشتن کیسه صفرا

• باید تحرک کافی داشته باشید. به منظور جلوگیری از ایجاد لخته خون باید پیاده روی و فعالیت های سبک روزانه را انجام دهید.
• از انجام فعالیت های سنگین بپرهیزید. یکی دیگر از مراقبت های پس از عمل کیسه صفرا اجتناب از برداشتن اجسام سنگین و انجام ورزش های سخت است.
• مصرف مرتب دارو ها و آنتی بیوتیک ها را جدی بگیرید.

تغذیه پس از جراحی های کیسه صفرا

تا روز ها بعد از انجام جراحی نباید از مواد و رژیم غذایی که قبلا داشتید مصرف کنید. پزشک یا متخصص تغذیه ممکن است یک برنامه غذایی محتاطانه و خاص را برای شما تجویز کنند. در این برنامه ممکن است توصیه های زیر به شما ارائه شود:

• اوایل باید مایعات شفاف مصرف کنید. سوپ و انواع آبمیوه ها بهترین گزینه هستند. اینگونه سیستم گوارشی تحت فشار قرار نمی گیرد.
• کم کم شروع به خوردن غذا های کم چرب کنید. سبزیجات بخار پز، غلات و پروتئین های بدون چربی مانند گوشت ماهی از جمله این موارد هستند.
• خوراکی های فیبر دار را فراموش نکنید. یکی از عوارض عمل کیسه صفرا، یبوست است. با خوردن سبزیجات، میوه ها و غلات از بروز چنین عوارضی جلوگیری می شود.
• وعده های غذایی را کوچک تر کرده و تعداد دفعات غذا خوردن را افزایش دهید. با این کار حجم غذایی که وارد دستگاه گوارش می شود کمتر شده و مشکلات گوارشی بوجود نمی آیند.
• نه تنها بعد از عمل جراحی سنگ کیسه صفرا بلکه بعد از هر عمل دیگری حتما باید آب کافی به بدن برسد. بنابراین بدن خود را با خوردن آب کافی هیدارته نگه دارید.
• از خوردن بیش از حد نوشیدنی های الکلی و کافئین دار بپرهیزید.

روش های لاغری بعد از عمل سنگ کیسه صفرا

برای آن دسته از افرادی که اضافه وزن دارند یا چاقی هستند بسیار مهم است که بعد از انجام عمل کم کم به فکر کاهش وزن باشند. در این بخش برخی از روش های لاغری بعد از عمل سنگ کیسه صفرا لیست شده اند:

• رژیم غذایی سالم: همانطور که در بخش قبل اشاره شد، تغذیه مناسب و به موقع بعد از عمل جراحی بسیار مهم است. مصرف غذاهای سبک، پرفیبر و کم چرب کمک می‌کند تا بهبودی شما تسریع شود و وزنتان کاهش یابد. مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، گوشت سفید و لبنیات کم چرب را در نظر بگیرید. همچنین، مصرف مقادیر متعادل پروتئین، کربوهیدرات و چربی در وعده‌های غذایی به شما کمک می‌کند تا انرژی لازم را دریافت کنید و بهبودی را تسریع کنید.

• مصرف آب: مصرف کافی آب کمک می‌کند تا بدنتان را هیدراته نگه دارید و فرآیندهای داخلی را بهبود بخشید. همچنین، می‌تواند احساس سیری را افزایش داده و از خوراکی‌های ناسالم جلوگیری کند.
• فعالیت بدنی: به مرور زمان و پس از بهبودی کامل، می‌توانید به فعالیت بدنی برگردید. شروع با فعالیت‌های ساده مانند پیاده‌روی و تمرینات تنفسی می‌تواند به شما کمک کند تا وزن خود را کاهش دهید. پیش از شروع هرگونه برنامه ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید.
• کنترل عوارض جانبی: در صورتی که بعد از برداشت سنگ کیسه صفرا مشکلاتی مانند سوء هاضمه، تغییرات در مدفوع و یا علائم دیگر دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است نیاز به تنظیمات خاص در رژیم غذایی داشته باشید.
• کنترل استرس: استرس می‌تواند بر ترشح صفرا و عملکرد گوارش تأثیر بگذارد. تلاش کنید استرس را کاهش دهید و از روش‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا، تمرینات تنفسی و آرامش برخوردار شوید.
• کمک گرفتن از یک اپ لاغری و تناسب اندام تخصصی نیز می تواند در دستور کار قرار بگیرد زیرا این برخی اپ ها به صورت تخصصی برای بیماران بعد از جراحی های مختلف برنامه لاغری در نظر گرفته اند.

بسیار مهم است که همواره با پزشک متخصص یا جراح خود در این خصوص مشورت کنید و از راهنمایی‌های او را درباره رژیم غذایی و فعالیت بدنی پیروی کنید. همچنین، در صورت وجود هرگونه عارضه یا تغییر عجیب در وضعیت خود، حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.